ÇOCUKLARLA DOĞRU İLETİŞİM KURMANIN YOLLARI

 

Herkese Merhabalar,

Blog ortamında, gencinden yaşlısına her yaş grubunun temsil edildiği büyük bir topluluğuz. Ve her birimiz hiç tanışmasak da yazılarımızla, sözlerimizle birbirimizle iletişim halindeyiz. Bu etkileşimler sayesinde güzel dostluklar kuruyor, çok da mutlu oluyoruz. Benim bu günkü konum, yazılı iletişimden çok sözlü iletişim biçimlerimizle ilgili aslında. Özellikle çocuklarla ve gençlerle olan iletişimlerimizden söz etmek istiyorum. Bu konuda uzman değilim. Psikolog, pedagog, çocuk gelişimci de değilim. Ama bir insanım ve bir anneyim. Bir zamanlar çocukluğu ve gençliği deneyimlemiş bir yetişkinim. Tam bu noktada söylemek istediğim şu ki çocuklarımız ya da ergen yaştaki evlatlarımız yaşadıkları süreci ve yaşı ilk kez deneyimliyorlar. Değişen dönüşen vücutlarına, duygularına adapte olmaya çalışıyorlar. Elbette zaman zaman hata yapacaklar, yanlışa meyledecekler, hatta bazen asi olabilecekler. Ben diyorum ki biz bu yollardan geçmiş, onların yaşadıklarının bir benzerini yaşamış tecrübeli yetişkinler olarak özellikle çatışma anlarında biraz daha sabırlı ve anlayışlı olmayı başarabilmeliyiz. Sorunun kökenine inmeden yüksek sesle hükmetmek, yargısız infazda bulunmak yerine onları dinlemeli, anlamaya çalışmalıyız. Evlatlarımız, suçunu ispatlamaya çalıştığımız potansiyel sanıklarımız değiller. Onlar bizim yavrularımız, can parçalarımız. Hiçbirimiz canımız yansın istemeyiz öyle değil mi?

Bu çerçevede kendi tecrübelerimden ve okumalarımdan yola çıkarak özetlediğim bilgileri aşağıya sıralamaya çalıştım. Bu konuya ihtimam gösterenler için çok daha fazlası Prof. Dr. Selçuk Şirin, Doç. Dr. Saniye Bencik Kangal, Dr. Özgür Bolat, Yazar-Psikolog Doğan Cüceloğlu’nun kitaplarında mevcut.

- Düğümlendiğimiz noktalarda soruna değil çözüme odaklanmalıyız. Öncelikle iyi bir dinleyici olmayı becerebilmeliyiz. Sağlıklı iletişim kurmanın yolu, konuşmaktan çok dinlemekten geçer. Hangi yaş gurubunda olurlarsa olsunlar onları önemsemeli ve bir yetişkini dinliyor ciddiyeti ile dinlemeliyiz. Dinlerken dikkat edeceğimiz bir diğer husus da sorgular bir üslup takınmamaktır. Bunu başardığımızda muhtemeldir ki cümlelerinin arasında, esas sıkıntıları ile ilgili pek çok tüyoyu yakalayacağız. Ne konuda dertliler? Neden mustaripler? Yetersiz mi hissediyorlar? Hangi konuda yanlış düşünüyorlar… Böylece iç dünyalarında onlara ve çevrelerine zarar veren habis düşünceleri, muhakeme edemedikleri yanlışları, kaygıları, takıntıları daha doğru bir şekilde tespit edebilir ve yardımcı olma sürecine girebiliriz. Örneğin her gece yatmadan, sohbet eşliğinde günün kritiğini yapabilir, artı ve eksilerin üzerinden birlikte geçebiliriz. Girizgâh olarak “Günün nasıl geçti?” sorusuna cevap alma ihtimalimiz biraz düşük olabilir. Fakat sualimizi “Bugün okulda seni en çok mutlu eden şey neydi?” şeklinde sorar ve bir açılım sunarsak işimiz biraz daha kolaylaşabilir.

- Çocuğumuzun davranışını düzeltmemiz gerektiğinde, kendisini değil, davranışını tenkit ettiğimizi vurgulamalıyız.  Bu bağlamda, son zamanlarda sıkça tartışılan hitap dili önemli bir diğer husustur. “SEN” dilinden ziyade “BEN” dilini tercih edin söylemi, yerini “EYLEM” diline bırakmıştır.  (SEN dili: “Sen şöylesin, sen bunu yanlış yaptın!”  BEN dili: “Şu konuda şöyle bir tavır sergilediğin için üzüntü duydum; ya da “Ben bundan rahatsız oldum.” ) 

Pedagog, Yazar Adem Güneş’e göre “BEN dili” ile iletişim kurulmuş çocuklar, ebeveynlerine sürekli “Kızdın mı, üzüldün mü, beni seviyor musun?” gibi sorular sorarlar. “Başkaları ne der?” diye yaşamayı bir alışkanlık haline getirirler. BEN DİLİ ile konuşmak çocuğu edilgen yapar, kişilik yapısını bozar. BEN DİLİ kullanılan çocuklar kendisi olmak yerine beklenildiği gibi olmaya çalışır. Başkalarının gözlemcisi, kendi duygularının yabancısıdırlar.

SEN DİLİ ile hitap edilen çocuklar ise suçluluk duygusu ile yetişirler. Zayıf bir benliğe sahiptirler. Omuzları çökkündür. Kendilerini rahatlatabilmek için çoğunlukla reddetme yoluna giderler.  

Burada kullanılması gereken esas dil “EYLEM DİLİ” olmalıdır. Eylem dilinde ne “BEN” ne de “SEN” vurgusu vardır; “davranış” vurgusu ön plandadır. Çocuğun kişiliği ile yaptığı eylem birbirinden ayrı tutulur. Kişiye odaklanmadan “EYLEM” e vurgu yapılarak iletişim kurulur. “Sen bunu yanlış yaptın”daki “SEN” vurgusu kaldırılıp, “Bu davranış doğru değil” şeklinde eylem vurgusuna dönüştürülür. “Bu davranışın beni rahatsız etti” yerine “Bu davranış doğru değil,” denir.

- Her çocuk eşsizdir. Kişilik özellikleri itibarıyla farklıdır.  Kendine göre bazı zayıflıklara ya da üstün yeteneklere sahip olabilir. Erik ağacından elma devşirmeye, ayrıca gerçekleştiremediğimiz hayallerimizi çocuklarımız üzerinden var etmeye çalışmamalıyız. 

- Helikopter anne-baba rolüne fazla kaptırmamalıyız.  Güvenliği tehdit edilmedikçe ve insani hakları ihlali edilmedikçe problemlerini çözmede aceleci davranarak, yaptıklarının sonuçlarını öğrenme fırsatından mahrum etmemeliyiz.

- Kötü geçen günün acısını çevremizde en güçsüz gördüğümüz çocuklarımızdan çıkarmamalıyız.  Nasıl muamele edersek  aynadaki aksimiz gibi bize geri yansıtacaklarını öngörebilmeliyiz. 

- Korku ve şiddet eksenli değil sevgi eksenli bir iletişim kurduğumuzda çocuğumuzun öz güvenini geliştirmesine ve sağlam bir kişiliğe sahip olmasına katkı sağlayacağımızı bilmeliyiz.

- İhtiyaçlarına duyarlı olmalı, başarmaları için fırsat vermeli, doğru yaptıkları davranışları takdir etmeli, kabiliyetleri doğrultusunda önlerine makul hedefler/seçenekler sunmalıyız.”  

- Bir şeyi başardıklarında zekâlarından çok çabalarını takdir etmeliyiz."Başarısı övülen çocuk hırslı olurken çabası övülen çocuk azimli olur. Unutmayın, hırs yakıcı, azim yapıcıdır. La Edri."

- Okuluna sevgi, huzur, güven dolu bir aile ortamından uğurlanarak gönderilen bir çocuk ile huzursuz bir ortamdan gönderilen bir çocuğun sergileyeceği davranış biçiminin ve başarı oranın da benzer şekilde olmayacağını göz ardı etmemeliyiz. Aradığı sıcaklığı, sevgiyi, saygıyı evinde bulamayan çocuğun bu ihtiyaçlarını, dışarıda kontrol edemeyeceğimiz insan ve ortamlardan karşılamaya çalışacağını unutmamalıyız. 

- Çocuklarımızla sürekli olarak diğer aile üyelerini çekiştirip onları olumsuz kodlamamalıyız. 

- Ebeveyn olarak tutarlı davranışlar sergileyip, fikir ayrılıklarını onların yanında tartışmamalıyız. 

- Başkalarının yanında yaptığımız nasihatin öğüt yerine ceza olacağını bilmeliyiz. 

- Sevgimizi gösterdiğimizde çocuklarımızın şımaracağı düşüncesini terk etmeliyiz. İşlevini kaybetmiş çağ dışı sabit inanışlara, kalıplaşmış dar fikir ve anlayışlara şuursuzca yapışmamalı; çocukları, içinde bulundukları çağın gereklerine göre değerlendirip, değişen-dönüşen dünyaya, zamanın ruhuna ayak uydurabilmeliyiz. 

                                                                       Yıldızlı Sevgilerimle…